Przed wiekami tutejsze lasy usiane były dymiącymi mielerzami, w ktĂłrych wypalany był węgiel drzewny. Węgiel ten dowoĹźono do najbliĹźszych hut. W pierwszej połowie XIX wieku w powiecie lublinieckim było 11 wielkich piecĂłw, 40 hut (fryszerek) i 5 cajniarni. Spora część węgla była teĹź wywoĹźona do miast bowiem miał on rĂłwnieĹź inne zastosowania. Między innymi słuĹźył on do produkcji czarnego prochu, był teĹź powszechnie uĹźywany w Ăłwczesnym budownictwie ( w postaci zmielonej dodawano go do zaprawy murarskiej).

    Były mielerze, w ktĂłrych uzyskiwano węgiel drzewny oraz takie, w ktĂłrych oprĂłcz węgla otrzymywano rĂłwnieĹź smołę.

    Trudnili się tym kurzoki i smolarze. Załoga mielerza była zwykle dwuosobowa- kurzok i jego pomocnik. Najpierw budowali oni mielerz, a często rĂłwnieĹź dwa lub trzy rĂłwnocześnie. Pracę zaczynali od wykreślenia na ziemi koła o średnicy około 5 metrĂłw. Potem układali szczepy drewna liściastego ( przewaĹźnie bukowego lub grabowego) o długości ok. 80- 100 centymetrĂłw, przygotowane wcześniej przez siągorzy (drwali). Drewno układano piętrami w stoĹźkowy kopiec o wysokości 2 do 3 metrĂłw. W środku pozostawiano wąski, pionowy kanał, przez ktĂłry później rozpalano mielerz. Zaś smolarze budowali swoje mielerze na ukośnej powierzchni. Układali w nich drewno iglaste poprzecinane na krążki. Wytopiona smoła ściekała do Ĺźelaznej rynny i wyciekała na zewnątrz. UłoĹźone drewno okrywano gałązkami, darnią i ziemią, ale pozostawiano wokół liczne drobne otworki. Sztuka wypalania węgla polegała na ich nieustannym zatykaniu i odtykaniu- po to, aby drewna nie spalić na popiół. WaĹźne było, aby Ĺźarzenie odbywało się przy małym dostępie powietrza. Mielerz musiał więc być nieustannie pilnowany, w dzień i w nocy. KaĹźdy najmniejszy płomyk wydobywający się z otworĂłw musiał być szybko zduszony. Gdy ustawało dymienie zatykano wszystkie otwory błotem i mielerz ochładzał się w ciągu kolejnej doby. Wypalanie i wygaszanie mielerza trwało 4-5 dni. Później, po zdjęciu wierzchniej osłony ziemnej, powoli rozgarniano kupę węgla, a Ĺźarzące się jeszcze pojedyncze kawałki węgla wygaszano. Potem przewoĹşnicy wywozili węgiel furmankami w wielkich koszach na zewnątrz. Na opróşnionym mielerzysku przystępowano niezwłocznie do budowy kolejnych mielerzy.

    KurzokĂłw i smolarzy nazywano wiecznie okopconym ludkiem. Ĺťyli oni na odludziu. Przed deszczem i zimnem chronił ich sklecony przy mielerzysku szałas. Do wsi udawali się rzadko, zwykle wtedy, gdy kończyły się zapasy Ĺźywności. Ĺšle układały się ich stosunki rodzinne. Byli przewaĹźnie samotni lub bezdzietni. Śmierdzieli wiecznie dymem, pył węglowy na stałe wĹźerał się w ich skĂłrę. Większość z nich nie doĹźywała sędziwego wieku.

    Epoka lublinieckich hut i dymiących mielerzy zakończyła się na początku XIX wieku. Tutejsze, przestarzałe hutnictwo oparte na wykorzystywaniu węgla drzewnego przegrało z rodzącym się nowoczesnym przemysłem gĂłrniczo-hutniczym w rejonie KrĂłlewskiej Huty ( Chorzowa), Bytomia i Katowi. Z węglem drzewnym wygrał koks. Huta boronowska została zamknięta w roku 1866, a huta na Dołach- dwa lata później.

Artykuł pana Damiana Gołąbka
opublikowany w 122 (4/2021) numerze
Biuletynu Gminy BoronĂłw.