Tradycje przemys�owe okolic Boronowa - Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Boronowskiej
logo
   Nawigacja
Portal
  Strona Główna
  ZarzÄ…d SMZB
  Statut
  O NAS
  Kontakt
  Szukaj

Aktualności
  KarnawaÅ‚owy Wieczorek
  Spotkanie listopadowe
  Wyjazd na spektakl
  PaÅ‚ac w KoszÄ™cinie
  Wycieczka Książ
  Ognisko
  Wyjazd do Chorzowa
  Konkurs
  Spektakl
  JaseÅ‚ka
  Wyjazd do teatru
  15 lecie Stowarzyszenia
  Gratulacje z okazji 15 lecia
  Wycieczka
  Wystawa
  Ognisko integracyjne
  KarnawaÅ‚owy wieczorek
  DzieÅ„ Boronowa
  Szybik
  Promocja książki
  DziaÅ‚alność Stowarzyszenia
  BoronuÅ›
  Forum Katowice
  Walne zebranie

Ogłoszenia
  Zbiórka pamiÄ…tek
  Plan imprez

Kronika wydarzeń
  2020/21

Artykuły
  TeksaÅ„czycy z Ziemi Boronowskiej
  O ks. proboszczu Józefie Chrystofie
  Krótki rodowód naszych wiosek
  O utopkach
  O boronowskich pustelnikach
  O mielerzach, kurzokach...
  O kapliczkach
  O Å›lÄ…skiej godce
  O pradziejach Boronowa
  O nazwach terenowych
  Kolonizacja pruska w okolicy Boronowa
  O Janie Kuliszu
  PrzemysÅ‚ Boronowa
  "Kulturkampf"

Galeria
  Wieczorek 2019
  Wyjazd do Wieliczki
  Wystawa
  Promocja książki
  Festyn 5.08.2012
  Turystyczne atrakcje
  Odznaczenie P.GoÅ‚Ä…bka
  Majówka 2010
  Zima 2010
  Majówka 2009
  Boronów w fotografii
  DÅ‚ugosz królewski
  Prelekcje SMZB
  Promocja książki

10-lecie SMZB
  10-lecie
  Wystawa 10-lecia
  Prezentacja

400-lecie Kościoła
  PodziÄ™kowanie
  Odpust
  5.06.2011
  30.04.2011
  20.02.2011

Linki
  UrzÄ…d Gminy Boronów
  GOK
  Parafia Boronów
  ZPO Boronów
  LKS Jedność Boronów
  Stow. dla Boronowa
  Boronów w Wikipedii
  SkÅ‚adnica GórnoÅ›lÄ…ska

Archiwum
  Palmy 2022
  Ojciec Maniura
  Konkurs na palmÄ™ wielkanocnÄ…
  Festyn
  Przyroda w Boronowie
  DziaÅ‚alność Stowarzyszenia
  Promocja
  Sprawozdanie
  Pomnik
  Pokaz
  Wyjazd
  Wystawa
  Realizacja zadaÅ„ dofinansowanych z UG
  Promocja książki
  Wieczorek 2017
  MaÅ‚e jest piÄ™kne
  Informacja
  Konkurs na palmÄ™ wielkanocnÄ…
  Wystawa
  Wyjazd do teatru
  Wycieczka
  Kulinarne zmagania 2019

Wydawnictwa
  Przewodnik

   Losowe zdjêcie


Kliknij aby powiêkszyæ.
Tradycje przemys�owe okolic Boronowa


Damian Gołąbek

Tradycje przemysłowe okolic Boronowa



Ziemia Lubliniecka była przed wiekami jedną z kolebek górnośląskiego przemysłu wydobywczo-hutniczego. Wśród tutejszych lasów i pól dymiły niegdyś kuźnice i wielkie piece, a w ich sąsiedztwie kopano rudę żelazną. Dziś w miejscach tych, w których ongiś rozwijała się działalność przemysłowa, upływający czas zaciera resztki śladów po tych kilkusetletnich tradycjach hutniczych i górniczych.


Okolice Boronowa sÄ… tym zakÄ…tkiem powiatu lublinieckiego, w którym jeszcze teraz można siÄ™ natknąć na szereg namacalnych Å›ladów przypominajÄ…cych ów dawny, przemysÅ‚owy charakter tego terenu. W gminie tej wystÄ™puje szereg nazw miejscowych i terenowych, jak Hucisko, Smolny Piec, Pod HutÄ…, DoÅ‚y, Szklana Huta. W lesie pod Zumpami uwagÄ™ przykuwajÄ… liczne zapadliska i kopce ziemne, bÄ™dÄ…ce pozostaÅ‚oÅ›ciÄ… po dawnej dziaÅ‚alnoÅ›ci górniczej, a okolicÄ™ Dołów urozmaica dawny staw hutniczy, powstaÅ‚y w poÅ‚owie XVI wieku, po wyeksploatowaniu w tym miejscu grubej warstwy rudy darniowej. Po boronowskim stawie hutniczym ( w centrum wsi ) zachowaÅ‚ siÄ™ dotÄ…d kompleks mokradeÅ‚ poroÅ›niÄ™tych trzcinÄ…, a o tradycjach górniczych przypomina w tej miejscowoÅ›ci dobrze utrzymana XVIII-wieczna kapliczka drewniana Å›w. Barbary, której historia byÅ‚a dawniej zwiÄ…zana z zumpiaÅ„ska kopalniÄ… rudy żelaznej. Najstarszych informacji o boronowskim hutnictwie dostarcza ,, Urbarz lubliniecki z roku 1574”. Odnajdujemy w nim m.in. stwierdzenie, że ówczesny mistrz hutniczy Maciej Kos posiadaÅ‚ w Boronowie kuźnice ,,….od starodawna”. Dowiadujemy siÄ™ też, że ów ż jakiÅ› czas wczeÅ›niej zbudowaÅ‚ swojÄ… drugÄ… kuźnicÄ™ ,,….przy nowym stawie” ( na DoÅ‚ach). Obie hamernie zostaÅ‚y w roku 1753 rozbudowane i od tego czasu jako tzw. fryszerki (od Frischfeuer ) produkowaÅ‚y głównie żelazo sztabowe. Każda z nich zatrudniaÅ‚a po 6-8 robotników. W Boronowie znajdowaÅ‚a siÄ™ też w XIX wieku siedziba ZarzÄ…du hutniczego, któremu podlegaÅ‚y wszystkie zakÅ‚ady hutnicze z rejonu Boronowa, Hadry i Chwostka ( 5 fryszerek i wielki piec).

W XVII wieku wydobywano koÅ‚o Zumpów kruszce srebrno-oÅ‚owiowe, a przez nastÄ™pne dwa stulecia –rude żelaznÄ…, aż do 1880 roku znajdowaÅ‚a siÄ™ tam kopalnia syderytu, najwiÄ™ksza spoÅ›ród piÄ™ciu ówczesnych lublinieckich kopalÅ„. ZatrudniaÅ‚a ona, w niektórych okresach okoÅ‚o stu górników, a jej pole wydobywcze miaÅ‚o powierzchniÄ™ kilku kilometrów kwadratowych. Kopalnia zaopatrywaÅ‚a szereg okolicznych zakÅ‚adów hutniczych m.in. wielkie piece w Chwostku i w BruÅ›ku.

Z historią tej okolicy związany był również przez przeszło dwa stulecia przemysł szklarski. Obecna wieś Hucisko nosiła już na początku XVIII wieku nazwę Stare Huty Szkła ( Alte Glashótten ). Skoro już wtenczas była w użyciu taka nazwa, można przyjąć, że szklarstwo musiało tam mieć już wówczas stare tradycje, sięgające siedemnastego, a może nawet szesnastego wieku. Jedna huta była w samym Hucisku, a druga prawdopodobnie w pobliskim przysiułku Sitki, gdyś na starej mapie z początku XIX wieku, ta maleńka miejscowość określana była również nazwę Hucisko. Także w lesie, w pobliżu Dębowej Góry znajdowała się od około 1730 roku huta szkła. Stała ona w pobliżu polsko-śląskiej granicy, a swoje wyroby zbywała ona głównie na ziemiach polskich, gdzie rynek był bardzo chłonny. Na śląsku cena wyrobów szklanych była wtedy niska z powodu panującej tu dużej konkurencji. W ówczesnym powiecie lublinieckim było 6 hut szkła ( w Szklanej Hucie, Olszynie, koło Kochcic, w Rędzinie, koło Skrzydłowic i w Wędzinie ). Gdy po utworzeniu Królestwa Kongresowego car wprowadził wysokie cło ochronne na towary przywożone ze śląska, dalsza produkcja w Szklanej Hucie stała się nieopłacalna i hutą zamknięto prawdopodobnie w 1821 roku. Podobny los spotkał również nieco wcześniej inną przygraniczną hutą w Olszynie.

Dzięki dawnemu uprzemysłowieniu obraz okolic Boronowa zmieniał się gwałtownie. Podczas gdy jeszcze w roku 1720 ta mała śródleśna miejscowość liczyła zaledwie około 400 mieszkańców, to pół wieku później liczba ta się podwoiła, a w roku 1840 Boronów miał już 1781 mieszkańców i stał się największą wsią w powiecie oraz trzecią miejscowości pod względem liczby mieszkańców, po Lublińcu i Dobrodzieniu. W połowie XIX stulecia oprócz wspomnianej kopalni i hut znajdowały się na tym terenie wytwórnie smoły i potażu, w licznych mielerzach wypalano węgiel drzewny, był browar książęcy i gorzelnia, wytwórnia naczyń glinianych, tartak i trzy młyny wodne, a w Dębowej Górze wyrabiano gonty na potrzeby całego koszęcińskiego dominium. W okolicy tej było też w tamtym czasie 11 wiejskich kowali, 22 innych rzemieślników i 10 kupców.

Ten stan utrzymywał się do końca lat sześćdziesiątych tamtego stulecia, później następował stopniowy upadek zakładów, podobnie jak w całym powiecie. Lubliniecki przemysł oparty na wykorzystywaniu węgla drzewnego, nie wytrzymywał konkurencji nowoczesnego przemysłu górniczohutniczego, rozwijającego się wówczas w rejonie Bytomia, Królewskiej Huty i Katowic.

Warto nadmienić, że zÅ‚oża boronowskiej rudy żelaznej nie zostaÅ‚y do koÅ„ca wyeksploatowane. Już wkrótce po zamkniÄ™ciu kopalni książę Fryderyk Wilhelm Hohenlohe rozpoczÄ…Å‚ starania o wskrzeszenie górnictwa na tamtym terenie. Prowadzono wiercenia koÅ‚o Zumpów, DÄ™bowej Góry i Niw i odkryto nowe pokÅ‚ady rudy żelaznej ( a także niewielkiej iloÅ›ci rudy oÅ‚owiowej i wÄ™gla kamiennego). W roku 1890 książę wszedÅ‚ w spółkÄ™ z Tow. Akcyjnym ,,Zjednoczone Huty Królewskie i Laura” i uzyskaÅ‚ uprawnienia do eksploatacji kopalin. W ostatniej chwili udziaÅ‚owcy siÄ™ wycofali z przedsiÄ™wziÄ™cia z powodu zbyt uciążliwego transportu ( najbliższa stacja kolejowa byÅ‚a wtedy w KoszÄ™cinie). Starania te wznowiÅ‚ z dużym powodzeniem książę Karol Gotfryd Hohenlohe, gdy Boronów uzyskaÅ‚ poÅ‚Ä…czenie kolejowe w 1927 roku. Ich pomyÅ›lny finaÅ‚ przerwaÅ‚ wybuch wojny. Po wojnie, już w zmienionej sytuacji polityczno-gospodarczej, boronowska ruda poszÅ‚a w zapomnienie.


Bibliografia
1.Fechner H.,Schlesische Glasindustrie unter Friedrich dem Gro�en und seinen Nachfolgen bis 1806, t.26/1892
2.GoÅ‚Ä…bek D.,, Dawne hutnictwo i górnictwo w okolicy Boronowa” 2004



146797 -Liczba unikalnych wizyt